Noordelijk Laos
Vanaf de grensstreek met Myanmar en Thailand doorgestoken naar de andere kant. Chiang Khong is de grensplaats met Laos. En nee, ik ben niet in Chiang Rai geweest en ook niet in de Gouden Driehoek. Heb wel langs de weg met de Lisu, een bergvolk, gegeten. Satestokken van anderhalve meter vol met vlees werden gegrild boven een groot vuur met de lekkerste sauzen. Van bananenbladeren werd een tapijtje gemaakt waar we van konden eten. Gewoon in de berm, heerlijk. Ze vertelde me waar hun dorp was en dat ik langs moest komen, maar ik heb het niet kunnen vinden.
Chiang Khong zit vol met backpackers die hier met een boot de Mekong rivier op gaan om twee dagen later Laos in te gaan. Ik steek alleen maar over om de grens te passeren. Dit ging relatief snel, omdat ik verwachte dat dit wel eens lang kon gaan duren, Laos is een communistisch land.
De eerste kilometers door Laos voelt als een stap terug in de tijd. De dorpjes die je doorkomt zijn bamboehutjes en UNICEF waterpompen. De schaarse winkeltjes die er zijn verkopen alleen chips en cola. Ik was nog gewend aan Thailand waar je overal voedsel kan krijgen, hier begint het een probleem te worden. De mensen hier zullen me ongetwijfeld van voedsel voorzien als het nodig is, maar ik probeer het liever niet. Gebakken vleermuis bijvoorbeeld.
Uiteindelijk wel wat gevonden om te eten, maar ik moet er wel aan wennen dat het er niet altijd is.
Iedereen hier is boer en ze werken nog met de hand. Ik heb geen tractors of landbouwmachines gezien. Lijkt me een zwaar leven, maar ondanks dat zijn ze wel altijd vrolijk. In elk dorpje word ik door de kinderen verwelkomd met gezwaai en veel saibadee's (hallo). Leuk volk.
De route is prachtig, buiten wat rubberplantages alleen maar wildernis. Een kaart heb ik niet nodig want er is alleen maar de weg waar ik op zit. Er schijnen ook tijgers rond te lopen in de jungle hier. Niet de meest geruststellende gedachte toen ik in m'n tentje moest slapen. Dit deel van Laos bestaat alleen uit bergen. Fietsend wel zwaar ook omdat de weg van zeer slechte kwaliteit is. Toch ben ik hier een paar fietsers tegengekomen, helaas in tegenovergestelde richting.
Luang Prabang is het eerste geciviliseerde stadje wat ik tegenkom op mijn route naar het zuiden van Laos. Een mooi stadje met veel oude tempels en natuurlijk veel buddha's. Ben ook een grot gaan bezoeken die heel klein bleek te zijn, maar wel weer met heeeeeel veel buddha's erin. Dat was weer m'n toeristisch uitstapje voor de komende weken.
Vanaf Luang Prabang weer over veel bergen moeten fietsen, maar ook wel het mooiste stuk tot nu toe. Nu kom ik in de buurt van Vientiane, de hoofdstad, en ben ik uit de bergen. Na alleen maar bergen gezien te hebben kon ik haast niet geloven dat er ook nog vlakke stukken zijn in dit land. Helaas is de route niet bijster interresant. Als ik een beetje doortrap ben ik morgen in Vientiane en hopelijk een mooiere route.
Overwinteren in Azie
Na wat aarzelingen toch besloten om naar ZO Azie te gaan. De aarzelingen betreft voornamelijk het vliegen, want met de fiets in het vliegtuig heb ik alleen maar slechte ervaringen. Budget was ook een puntje, maar met wat zoeken vind je wel een betaalbaar ticket. Dus ticket gekocht naar Bangkok.
In plaats van m'n fiets goed in te pakken heb ik nu alleen het minimum vereist gedaan, stuur dwars en lucht uit de banden. De fiets is zonder een krasje overgekomen. De vliegreis is zonder problemen verlopen maar wel erg lang en dus vermoeiend.
Na wat rust in Bangkok moest ik toch proberen om uit deze megastad te fietsen. Dit ging verbazingwekkend goed, het verkeer is hier uitermate efficient. Ze zijn niet aggressief en geeft elkaar de ruimte, waardoor het goed doorstroomt en redelijk veilig is voor mij op de fiets.
Na een paar uurtjes de stad uitgekomen. Nu begint de reis eindelijk. Het globale plan is om naar het noorden van Thailand te gaan de grens over naar Laos en dan door Laos en een beetje Vietnam naar Cambodja te gaan. Uiteindelijk moet ik weer in Bangkok uitkomen voor de terugreis.
Dit keer geen tent en kookspullen meegenomen, scheelt vele kilo's in bagage, want eten en overnachten is hier heel goedkoop en altijd te vinden. Thaise mensen koken bijna niet thuis, men eet van de stalletjes langs de weg. Zelfs in de meest afgelegen gebieden vind je wat te eten en altijd goed.
De eerste week vlieg ik door Thailand, elke dag boven de 100 km. De wegen zijn goed en alles is plat. Toeristisch niet heel interessant misschien maar goed om te wennen aan Thailand. Natuurlijk wel veel tempels en Buddha's gezien want die zijn hier in overvloed.
Ondertussen in Chiang Mai aangekomen waar 'Loi Krathon' begint. Het feest met de lichtjes. Men laat lampionnen op in de lucht en ze zetten kleine bootjes gemaakt van bananen bladeren in de rivier met een kaarsje erin. Overal lichtjes dus, duizenden. Erg mooi om te zien. Ook zijn er grote optochten door de stad met praalwagens. De hele stad is overigens ook versierd met lampionnen en slingers en er wordt veel vuurwerk afgestoken. Dit alles gaat drie dagen door.
Chiang Mai ligt midden in het bergachtige noorden van Thailand. Tot nu toe het mooiste gebied wat ik gezien heb. Het is hier ook wat koeler en dat is prettig.
Ik heb toch weer een tentje gekocht, want wat verder van de hoofdwegen is het dunner gezaaid met overnachtingsmogelijkheden. En in de bergen kan een kort ritje toch heel lang duren. Een keer meegemaakt dat ik drie uur had om 12 km af te leggen en dat lukte niet. Ik kwam toen wel bij een nationaal park waar een veldje was om te kamperen en ik kon een tentje lenen van de boswachter. Om buiten te slapen geeft een tentje ook wat bescherming tegen insecten en rondkruipend gedierte, slangen.
Nu kan ik wat meer alternatieve routes rijden die veel mooier zijn. Zeer rustig en in de jungle. Trouwens het tentje heb ik nog niet nodig gehad.
Ik ben nu aan het fietsen in het grensgebied met Myanmar en op weg naar de grens met Laos, Chiang Khong.
Huishoudelijke mededelingen
Dit blog is een tijdje verdwenen van het net vanwege prutswerk bij het datacenter van reismee.nl. Na maanden hebben ze het weer kunnen herstellen maar niet helemaal. Dit was die druppel om een eigen site te starten, jerrystevens.nl. Ik hoop jullie daar ook te zien. Ik doe het daar wel in het Engels. Tip: je kan Google translate gebruiken om naar Nederlands te vertalen.De vertaling kan dan soms ook hilarisch zijn. Heb je wat om te lachen. Op deze site wil ik toch een Nederlandse bijdrage blijven leveren. Foto's wil ik hier ook blijven uploaden, alleen op dit moment is het niet mogelijk. Weer een probleempje bij reismee.nl? Maar wie weet kan het later wel weer.
TL;DR Dit blog zakt naar de tweede plaats en jerrystevens.nl wordt het nieuwe blog.
Istanbul
Het hoge binnenland van Turkije ben ik ondanks de kou goed doorgekomen. Wel wat last gehad van honden. Het zijn de honden die schaapskuddes moeten beschermen. Ze zijn erg groot en zien er angstaanjagend uit, vaak met halskettingen van roestige spijkers. Blaffende honden bijten niet zeggen ze en dat is ook niet gebeurd. M'n busje pepperspray is wel leeg gespoten, werkt zeer goed als je ze raakt. Halverwege de route kom ik door Kayseri, een grote stad waar de economie zeer hard groeit. Het landschap bij het aankomen ziet er vrij vreemd uit want er staan wel een paar honderd hoge torenflats door het berglandschap verspreid. Er wordt zeer snel gebouwd.
Naarmate ik dichter bij de zwarte zee kom fiets ik gelukkig weer door wat bossen. Op de hele Anatolische hoogvlakte kom je haast geen boom tegen. Alles wordt kaalgevreten door schapen of het gaat in de kachel. In Zonguldak kom ik aan in regenachtig grijs weer wat wel past bij dit koolmijnen en havenstadje. Allereerst ga ik op zoek naar informatie over een schip naar de Oekraine. In de haven ben ik maar het eerste kantoortje ingegaan waar wat in cyrillisch schrift op stond. Meteen raak, ze hebben een geregelde dienst met Sebastopol op de Krim. Ook belde ze meteen iemand van het hoofdkantoor die Nederlands sprak, het was een Turk uit Haarlem, wel zo makkelijk met de communicatie. Helaas wilde ze vierhonderd dollar voor de overtocht, wat ik veel teveel vind. Ik ga dus niet die kant op. Gezien de Russische inval die plaatsvond de dag dat ik zou aankomen, niet zo erg dus en reis vrolijk door naar Istanbul.
In vijf dagen fiets ik naar Istanbul. Het was lastige route met veel heuvels en in de buurt van de stad erg druk en weinig plaats voor een fietser. Hoe zal dit in Istanbul zijn? Mooi, er loopt een prachtig fietspad langs de boulevard en door parken zo de stad in naar een aanlegplaats waar je de Bosporus over kan varen naar het Europeesche deel. Ik steek nog niet over en blijf in Kadikoy aan de Aziatische kant. Ik wil een paar dagen blijven om wat van deze immense stad te zien. Niet ver van de steigers waar de Bosporus boten aanleggen vind ik een leuk hostel. Een prima plek, met de boot ben ik in twintig minuten bij de Aya Sophia in de oude stad. Kadikoy zelf is een volkswijk die erg gezellig is met veel eettentjes, cafeetjes, een grote vismarkt en natuurlijk heel veel winkeltjes.
Vijf dagen banjer ik door de stad en vind onder andere de "Pudding Shop", een bekend restaurant voor hippies. In de jaren zeventig kwamen veel Indiaganger hier om informatie te vinden en berichten uit te wisselen. Het beroemde prikbord werd gebruikt voor de meest uiteenlopende berichten, een simpele lift maar ook openlijke liefdesbrieven. Nu is het een gewoon restaurant waar de geschiedenis commercieel uitgebaat wordt. Met succes, ik heb er ook gegeten.
Morgen vetrek ik weer. Ik ga een stuk mee met een Bosporus cruise naar Sariyer, een buitenwijk. Het is van hier makkelijker om de stad uit te komen en zie nog wat van de Bosporus. De route gaat verder naar Bulgarije waar ik in anderhalve dag hoop te zijn. Beter gezegd, Ik moet er in twee dagen zijn want ik heb leterlijk maar een paar cent Turks geld over en voor twee dagen voedsel.
Edit: foto's toegevoegd aan Turkije
Keerpunt
Iskenderun heeft een centrum met heel veel appartementen met daaromheen heel veel petrochemische industrie. Niet echt een mooie fietroute. Dus meteen maar door naar Antakya. Dit is wel een leuke stad met heel veel geschiedenis. Zo is hier de oudste niet verborgen christelijke kerk, de st. Peter kerk uit de 2e eeuw. Ik doe niet veel aan uitstapjes, maar dit wil ik wel bezoeken. Jawel, het was natuurlijk gesloten wegens verbouwing net zoals het historisch museum in de stad. Dit was dan m'n toeristische trip voor deze maand :-). Mijn tijd hier spendeer ik dan maar aan de lokale culinaire specialiteit, kunefe. Dit is iets met deeg, kaas en honing en wordt gebakken in een hele grote koekepan en is heel lekker. Ook heb ik heel veel niets gedaan in de drie dagen dat ik hier was.
Alle reisplannen zijn in het water gevallen wegens te gevaarlijk of geen passend vervoer. Antakya is nu dus het verst gelegen punt van mijn reis geworden.
Wat statistieken; 4800 km gefietst, 34 km recht omhoog gefietst, geen lekke banden, 2 x fietsenmaker nodig gehad, 5 ferryovertochten, maar 2 fietsreizigers gezien en veel meer zon dan regen
gehad.
Kwijtgeraakt; muts, bierbuik.
Nu ben ik bezig om naar de zwarte zee te gaan, dus dwars door Turkije naar het noorden. Vanuit Antakya is het voornamelijk omhoog fietsen tot ik op een hoogte van ca. 1600 mtr. ben. Het lijkt erop dat ik de komende week op deze hoogte moet rondtoeren. Het mooie mediterane weer is ook verdwenen, het is hier vol winter. De uitzichten over de bergen zijn dan wel weer mooi en plek zat om te kamperen. Ik kom hier ook twee Engelse fietsers tegen die onderweg naar China zijn. We hebben maar kort gesproken want het is berekoud als je stilstaat.
Als ik bij de zwarte zee ben zat ik er aan te denken om naar Rusland over te steken. Maar na het lezen van de visum vereisten vergeet ik dit plan snel. Misschien wel naar Oekraine, geen visum nodig en er is een ferry Zonguldak - Sebastopol. Maar eerst de Turkse bergen bedwingen.
Cyprus, een eiland waar je moeilijk vanaf komt
De ferry heeft geen cabines en vaart 's nachts, ik heb dus alleen maar een stoel. Het was niet druk dus ik kon languit op drie stoelen liggen, maar je komt toch vrij gekreukeld aan in de ochtend. Ook heel veel douane formaliteiten, officieel politiecontrole, want noord Cyprus wordt niet als land erkend. Bij het uitrijden van de haven werd ik bijna aangereden door mensen die aan de verkeerde kant reden en heb flink wat gescholden. Ai! Ik ben de sukkel, men rijdt hier links.
Het is buiten het seizoen, maar de wegen hier zijn wel erg druk en smal. Niet veel plaats voor fietsers dus. In plaats van wat sightseeing ga ik meteen richting Nicosia. Hier kan ik naar het
Griekse deel en dan door naar Limassol waar ik een ferry hoop te vinden.
Nicosia heeft een beetje het Berlijn gevoel. Het is de enige stad waar de grens tussen noord en zuid doorloopt. Veel militairen en VN posten aan de Turkse kant. De grensovergang is op een achteraf
straatje midden in de stad. Je moet alleen je paspoort laten zien en je kan zonder veel oponthoud door. Het Griekse deel van de stad is een ramp om te fietsen, het is hier nog drukker. Maar er is
hoop, ik vind een fietspad langs een droog liggende rivierbedding die dwars door de stad gaat. Dit is het enige positieve wat ik van Nicosia kan melden.
Er staat nu alleen een gebergte tussen mij en Limassol. De normale, drukke, weg gaat hier met een grote boog omheen, maar ik wil er overheen. Het wordt een mooie rit van vier dagen. Veel bos en prachtige vergezichten. Onderweg kom je langs veel archeologische vindplaatsen uit de Griekse oudheid. Ik heb er een bezocht, het was een hoop stenen met een bordje met uitleg erbij, door fietsen maar.
De boot die ik hoop te vinden bestaat, in tegenstelling van wat ik gelezen heb. Toch kan ik geen kaartje kopen, want hij gaat alleen in het zomerseizoen. Dikke pech! Een zoektocht naar andere schepen en/of bestemmingen hebben geen resultaat opgeleverd. De enige boot vanaf Cyprus is degene waarin ik gekomen ben. Een vliegtuig is de enige andere optie om hier weg te komen. Ik heb een hekel aan vliegen met de fiets bij me en het is duur. Dus een nieuw plan maken. Ik ga het rondje Cyprus afmaken tot Girne en dan weer de ferry terug naar Turkije.
Het zuidelijk deel van Cyprus is een stuk warmer dan het noorden, ondanks dat het maar 40-50 km. zuidelijker is. Eindelijk kan ik weer eens m'n zomerkleding gebruiken. Alles is op toerisme bedacht en ben blij dat ik hier niet in het seizoen ben, lijkt me erg druk. M'n tochtjes door de bergen zijn wel mooi maar de rest van Grieks Cyprus heeft een hoog Benidorm gehalte. Het Turkse deel is wat rustiger maar er worden veel hotels gebouwd. Er wonen ook veel Britse pensionado's.
Op de terugvaart naar Turkije had ik minder geluk, want het was druk op de boot en heb niet veel kunnen slapen. Bij de douane controle in Turkije heb ik weer mazzel, ik had de sukkel beambte. Hij wilde m'n paspoort niet stempelen omdat ik geen geldig visa zou hebben. Mijn visa en paspoort zijn gewoon goed en het duurde dan ook even voordat ik begreep wat hij vond. De rij wachtende achter me begreep gelukkig wel dat het een *piep**piep**piep*vent was. Ik ben toch maar naar een visakantoortje gaan zoeken in het douane gebouw, wat er niet was, of iemand die Engels/Duits sprak, die er ook niet was. Na bijna een uur wel z'n chef gevonden die in een halve seconde zag dat er niets mis is met mijn papieren. De douanezak werd flink toegesproken door de chef en stempelde vliegensvlug m'n paspoort. Ook tot opluchting van zijn collega's die allemaal moesten wachten tot mijn probleem was opgelost.
Na de douane perikelen en een nacht niet geslapen heb ik niet veel puf meer. Van mijn eerdere verblijf hier wist ik dat er een natuurpark aan zee is waar zeeschildpadden hun eieren leggen. Kilometers lege stranden en geen mens te bekennen. Prima om wat slaap in te halen.
De tour gaat nu toch verder naar Iskenderun en dan Antakya niet ver van de Syrische grens. De Turken die ik spreek zeggen alle dat ik daar echt naar toe moet. En dan een "warme" route zoeken naar Istanboel.
Turkije, een warm en een koud land
Ik fiets nog altijd langs de kust en ben in de buurt van Antalya. Het verkeer wordt steeds drukker en ik moet door een aantal tunnels, niet fijn fietsen. bij de stad aangekomen te zijn blijkt die ook nog eens in een dikke smogwolk te zitten. Ik zal er toch door moeten want er omheen kan niet. Hoestend en proestend ben ik door Antalya gekomen en grijp de eerst mogelijke route het binnenland in. Het is me veel te toeristisch hier.
De nieuwe koers is vele malen beter. Fietsend door naaldbossen en landerijen ga ik richting Isparta. Dit ligt ca. 200 km van de kust. Nu kan ik verder naar het oosten. Je moet hier wel grote omwegen maken om een bepaalde richting uit te gaan, omdat je om grote bergen heen moet. Ondanks de omwegen blijft het nog wel veel klimmen. Isparta ligt op een hoogvlakte ca. 1100 m. In de buurt van de stad gekomen houdt het Taurus gebergte op en wordt het wat makkelijker fietsen. Wel saaier en veel kouder, het klimaat is niet meer mediterraan.
Isparta is de stad van de rozenblaadjesolie en alle aanverwante producten. De zeer vele winkeltjes die dit verkopen zijn allemaal roze. Ik blijf hier maar een nacht om de volgende dag Richting Konya te gaan. Dit is een van de grotere steden in Turkije en is bekend van de dansende derwisjen. Ik heb geen enkele derwisj gezien, maar ik ben hier ook maar een paar uur geweest. Grote steden zijn zowiezo niet zo favoriet bij mij, maar ik wil ook snel door om van deze hoogvlakte af te komen. Het is me toch te koud vooral 's nachts en in de paar dagen dat ik hier rondfiets heb ik toch alweer in de sneeuw gezeten die ik in gedachte al lang geleden had achtergelaten.
Iskenderun was m'n nieuwe reisdoel om daar een ferry naar Egypte te nemen, maar ik heb gelezen dat die niet meer vaart. Nu ga ik naar Tasucu om met een ferry naar Cyprus te gaan en vandaar een schip zoeken richting Egypte. Gunstige koerswijziging want ik ben zo sneller aan de kust. De hoogvlakte was vrij saai, voornamelijk landbouw, maar het oversteken van het Taurus gebergte was wel spectaculair. Ik moest nog wel even een pas van 1700 m over, maar daarna voornamelijk dalen door een prachtige canyon. Voor de geintresseerden, het zijn de laatste 50 km van de D715 naar Silifke.
In Tasucu moet ik twee dagen wachten op de ferry. Gelukkig kan ik dat hier in korte broek in het zonnetje doen. Er gaat hier ook een ferry naar Tripoli in Libanon die volgens de internets niet zou bestaan. Er zouden ook geen verbindingen tussen Cyprus en Egypte of Israel zijn, maar ik geloof het niet meer wat ze schrijven, ik ga gewoon.
Als ik morgen de Turkse sector van Cyprus verlaat heb ik toch aardig wat van dit grote land gezien. En met een positief gevoel kan ik richting Afrika gaan, het derde continent in deze trip. Ik heb vaak gelezen dat het verkeer in Turkije een ramp is, zeker voor fietsers, maar dat moet ik toch weerspreken. Het fietsen in bergen is overal zwaar en grote steden zijn altijd een chaos met verkeer, zo ook hier. Maar de meeste wegen hebben brede vluchtstroken waar het redelijk veilig fietsen is en het verkeer geeft me over het algemeen de ruimte. Geen nare ervaringen gehad. De mensen zijn altijd enthousiast en behulpzaam geweest. Wild kamperen, wat officieel verboden is, was ook geen enkel probleem.
Hopelijk komt mijn volgende bericht uit Noord-Afrika.
Edit: Foto's voeg ik nu toe per land te beginnen met Turkije. Maar bij toevoegen wordt er geen melding gemaakt. Dus als je denkt wat weinig foto's, bekijk het laatste land. Ik voeg geen foto's toe aan oude series, alleen de laatste.
Eerste fietsdagen in Azie
Griekenland is niet echt uitbundig versierd met de kerst, je merkt er op straat weinig van. Veel winkels waren ook gewoon open. De kerst heeft wel nieuw weer gebracht, regen en wind. Jammer want
het was zo mooi.
Het Griekse schrift is wel lastig. In de kleinere plaatsen wordt alleen het Griekse alfabet gebruikt, in de grotere ook voor mij leesbare letters.
Ondanks dat het hier erg bergachtig is en de kust grillig is het goed te fietsen. De hellingen zijn niet al te steil en het is ook niet heel druk met verkeer. Maar het laatste zal wel met de tijd
van het jaar te maken hebben. Het kamperen gaat hier ook uitstekend, ik vind altijd een mooi plaatsje.
Ik ben onderweg naar Piraeus, een voorstad van Athene waar de haven is. Hier kan ik een ferry zoeken naar Kos en van daar naar Bodrum in Turkije. Er is geen rechtstreekse verbinding. Ik had gehoopt om via Salamina met een ferry naar Piraeus te komen, maar vanwege het slechte weer gingen ze niet. Dus fietsen en mijn voorgevoelens klopte, het was een vervelende, drukke en gevaarlijke weg. In Piraeus vrij snel een boot gevonden die dezelfde avond nog vertrok. De overtocht duurde elf uur waar ik het meeste van geslapen heb. De aankomst op Kos was stormachtig. Er sloeg zoveel water over de kade dat je die niet meer kon zien. Het leek of ik midden op zee moest uitstappen. Hier moet ik weer een paar uur wachten op de aansluiting naar Bodrum. Weinig van het eiland gezien, wel heel goed gegeten bij Kalymnos, een halve octopus.
Na twee dagen wachten op en zitten in ferry's ben ik dan in Turkije beland. Het eerste dorpje waar ik door kom wordt ik al met veel geklap en aanmoedigingen verwelkomt. Het is hier ook een stuk schoner langs de weg, veel minder afval dan in Albanie en Griekenland. De mensen zijn enthousiast en gastvrij. Een mooi begin van mijn eerste fietsdagen in Azie.
Mijn reparatie aan mijn achterwiel blijkt niet permanent te zijn, het wiel wiebelt alle kanten op. Het lijkt ernstig. Toch weer een fietsenmaker gevonden. Helaas is het 1 januari en dus was de zaak gesloten. De eigenaar van het ernaast gelegen theehuis heeft de fietsenmaker opgebeld. Hij is meteen gekomen en heeft m'n fiets gerepareerd. Er hoefde niets vervangen te worden gelukkig. Kosten: 3 Euro.
Ik fiets langs de zuidkust richting het oosten. Het plan was om in het zuidoosten met een ferry naar Tripoli in Libanon te gaan en vandaar verder de middellandse zee te volgen. De situatie daar verslechterd echter snel en als de ferry nog gaat zal ik via dezelfde weg terug moeten komen. Door reizen lijkt niet mogelijk. Misschien kan ik via Cyprus naar Haifa in Israel of direct doorsteken naar Egypte. de komende twee a drie weken zit ik zeker nog in Turkije, het is een groot land, dus nog tijd om een nieuwe route te plannen.